ماه مبارک رمضان از جمله ماه های مهم معنوی مسلمانان است که در استان مرکزی به خاطر پیشینه فرهنگی و اسلامی غنی با استقبال مردم و با آیین های خاص برگزار می شود.

گونه های آیینی رسوم به سبب خاصیت معنوی همواره از قداست برخوردارند و انجام یک عمل دینی شخصی به صورت حلقه وار زمینه وحدت و همبستگی اجتماعی را موجب شده و ماه رمضان به خاطر داشتن این ویژگی منحصر به فرد است.

استان مرکزی از دیرباز آیین های رمضان را با شور و ویژگی های خاصی برگزار کرده و در آستانه ماه مبارک مردم این خطه با غبار روبی مساجد و تکایا و آماده سازی اماکن مذهبی به پیشواز می روند.

مردم این استان در زبان محلی به ماه مبارک رمضان عنوان 'ماه روزه' نیز می دهند و از نیمه های شعبان با پاکیزگی و غبارروبی مساجد و حسینیه ها خود را برای میهمانی معنوی و خودسازی آماده می کنند.

گرفتن روزه مستحبی و به جای آوردن اعمال مذهبی و دعا از جمله کارهایی است که در بیشتر مناطق استان مرکزی در بین مردم مومن در ایام الله رجب و شعبان رواج دارد خود را برای ایام پرفیض رمضان مهیا می کنند.

از گذشته های دور همزمان با رمضان، آیین ویژه ای به نام 'کلوخ اندازان' در بین خانواده های بخش هایی از استان مرکزی مرسوم بود که هنوز جلوه هایی از آن در گوشه و کنار این دیار به چشم می خورد.

در این آیین که معمولا در آخرین روز ماه شعبان انجام می شود، بزرگ فامیل به عنوان عصرانه آش رشته تدارک می بیند و سایر اقوام و با جمع کردن خویشان دورهم، به میمنت ومبارکی آمدن ماه میهمانی خدا جشن کوچکی را برگزار می کنند.

یکی از آیین های خاص ماه مبارک رمضان، برنامه رویت ماه است و از دیرباز در مناطق شهری و روستایی این استان رایج بوده است.

رسم بر این بوده که مردم در شب نخسین روز ماه رمضان با داشتن وضو بر بام منازل و مساجد حاضر می شدند و در صورت رویت ماه خانه به خانه می رفتند و حلول این ماه را به صورت چهره به چهره به اطلاع عام می رساندند.

بر گزاری آیین سحر خوانی یکی از سنن زیبای رایج در مناطق شهری و روستایی استان مرکزی است.

این رسم در گذشته و در نبود وسایل ارتباط جمعی چون تلویزیون و ساعت های شماته دار انجام می شده است و نشانی از همدلی مردم برای برگزاری آماده شدن و وارد شدن به ماه رمضان است.

سنت دیرینه اهو اهو یکی دیگر از آداب متداول در این منطقه است که شامگاه چهاردهم ماه رمضان شب تولد امام حسن(ع) در روستای خورهه از توابع شهرستان محلات برگزار می شود.

براساس این سنت قدیمی با تاریک شدن هوا نوجوانان و کودکان در دسته های مجزا به در خانه ها می روند و یکی از اعضای گروه که از همه بزرگ تر است با صدای بلند اشعاری را می خواند و دیگران با صدای بلند اهواهو می کنند.

این گروه ها معمولا به در منازلی می روند که دارای فرزند خردسال پسر باشند و وقتی که اشعار خوانده شد، معمولا پسر کوچک خانواده مقداری آجیل و تنقلات برای اعضای گروه می آورد و اگر پسر خانواده با تاخیر اقدام به آوردن تنقلات کند این گروه اشعارشان را تکرار می کنند.

از گذشته های کهن سحر خوانان اغلب از بین افرادی انتخاب می شدند که خوش صدا وبا سواد بوده و با اشعارادبی، مناجات و دعاها آشنایی کامل داشتند .

سحرخوانان از شب اول ماه مبارک رمضان بر پشت بام خانه، مسجد و یا تکایا رفته با قرائت دعا و شعرهای با مضامین، تسبیح و مدح پروردگار، رحمت و شفقت خواهی و طلب بخشش و آمرزش را تا اذان صبح ادامه می دادند.

آیین های سنتی سحرخوانی امروز از بلندگوی مساجد در استان مرکزی اجرا می شود و سحرخوانان محلی بیشتر در مناطق روستایی و محله های سنتی شهری به ندرت رسوم گذشته را زنده نگه داشته اند.

آیین سحرخوانی در گذشته های نه چندان دور در برخی از مناطق استان مرکزی چون تفرش، دلیجان، محلات، کمیجان و فراهان با زدن طبل برای بیدار باش مردم همراه بوده است.

بیدارکردن همسایگان، دوستان و خویشان به هنگام سحر یکی دیگر از سنت های رایج درمیان مردم استان مرکزی و دیگر شهرهای استان از جمله فراهان است.

آیین بیدار باش سحری در برخی از مناطق روستایی شهرستان دلیجان و محلات با رسم 'سحر خون' همراه بوده به طوری که فردی با رفتن بر بام، صدای خروس در می آورده و فردی نیز به عنوان جارچی، کوبه منازل را می کوبیده و با قرائت بلند آیات وحی و سردادن اذان، مردم را بیدار می کرده تا سحری بخورند و به عبادت بپردازند.

یکی دیگر از آداب و رسوم رایج در فراهان و سایر نقاط استان مرکزی بردن 'شب افطاری' برای نوعروس عقد کرده است که در یکی از روزهای ماه رمضان، خانواده داماد از خانواده عروس می خواهند که برای افطار چیزی آماده نکنند و آنان با مهیا کردن طبقی از غذا، شیرینی، زولبیا و یک هدیه مخصوص به منزل عروس می روند.

در این میان بانوان اراکی کدبانو بودن خود را نشان می دهند و با پختن شیرینی های محلی مثل گوش فیل سهمی را در ثواب سفره افطار طلب می کنند.

یکی از رسوم خاص استان مرکزی که امروز به جز در برخی مناطق روستایی کمتر به چشم می خورد مراسم فتیرپزان است.

فتیر که نوعی نان شیرینی محلی استان مرکزی است در ماه مبارک رمضان مصرف بیشتری دارد و زنان فامیل و یا همسایه با گرد هم آمدن اقدام به تهیه خمیر و پخت این نان شیرینی می کنند و بخشی از آن را نیز برای خانواده های کم درآمد و فقیر پیش کش می کنند. 

پخت انواع شیرینی های خانگی نظیر 'زولبیا و گوش فیل' نیز بخش دیگری از سنت های ماه مبارک رمضان در استان مرکزی است و در سفره افطار و سحر هر خانواده این استان این خوراکی ها وجود دارد.

آیین 'الم ترانی ' از جمله مراسم سنتی و مذهبی کهنی است که در ماه مبارک رمضان در شهرستان ساوه برگزار می شود.

این مراسم در شب های پایانی ماه مبارک رمضان به ویژه آخرین چهارشنبه این ماه بعد از اقامه نماز مغرب و عشا توسط عده ای ازجوانان و نوجوانان ساوجی برگزار می شود.

شرکت کنندگان دراین آیین که تعدادشان به حدود ‎ 10نفر می رسد با اجتماع در مقابل خانه های خویشان و همسایگان به اجرای این برنامه می پردازند.

آنان هم صدا با هم اشعاری سرمی دهند و در ادامه نام یکی ازفرزندان خانه ای که درمقابل آن اجتماع کرده اند را به نیکی ندا می دهند.

جوانان و نوجوانان شرکت کننده درمراسم الم ترانی آنگاه با ذکراین گفته که 'یاثواب ، یاجواب ' برای گرفتن انعام ازصاحب خانه به انتظار می ایستند.

دراین مرحله از برنامه الم ترانی صاحب خانه با خوشرویی و گشاده دستی و تقدیم شیرینی و تنقلات و احیانا وجه نقد از جوانان ونوجوانان شرکت کننده در مراسم به گرمی پذیرایی می کند.

شرکت در لیالی قدر، برتن کردن جامه سیاه در این ایام و شب زنده داری و عبادت در مساجد، تکایا، منازل ونصب پرچم های عزا بر سردر اماکن از دیگر آداب حسنه ماه مبارک رمضان دراستان مرکزی است.

در لیالی قدر مساجد استان مرکزی با سینه زنی و نوحه خوانی و قرآن سرگرفتن همراه است و مردم با حضور در حسینه و مساجد تا نزدیک سحر به دعا و نماز و عبادت می پردازند .

در روستای زر از توابع شهرستان دلیجان در شب 21 رمضان آیین سینه زنی و دسته های زنجیززن در اماکن عمومی حاضر می شوند و در نراق نیز در روز بیست و یکم رمضان نخل بر دوش مردم حمل می شود.

یکی از آیین ها و باورهای بسیاری از مردم روستایی استان مرکزی در 21 ماه رمضان این است که دامداران و گله داران شیر حاصل از دام ها را به صورت نذری بین فقرا و مردم روزه دار توزیع می کنند.

در بسیاری از روستاهای تفرش رسم بر آن است که مراسم احیا با آیین های سوگ و روضه خوانی در مساجد برگزار می شود و در این آیین ها مردم روستا شیر نذری و شله زرد پخش می کنند.

زنان روستای دستجان تفرش در غروب روز 21 ماه رمضان آیین حلواپزان به راه می اندازند و بخش اعظم این حلواها در بین مردم توزیع و بخش دیگر نیز برای افطار روز عید فطر نگهداری می شود.

جلسات ختم قرآن مجید در ایام پر برکت و معنوی رمضان که با حضور اقشار مختلف مردم در مساجد و مجالس خانگی تشکیل می شود از دیگر آدابی است که رونق دارد.

افطاری دادن به دوستان، خویشان و آشنایان از دیگر امور پسندیده و متداول در سطح استان است و در این شب نشینی ها ضمن پذیرایی با چای و میوه و سایر تنقلات مطالبی در مورد آداب و فضایل و برکات مختلف این ماه روحانی و مسایل دینی مطرح می شود.

دستگیری از فقرا و نیازمندان و بخشش مال و طعام در ایام رمضان از خصلت های خوب مردم استان مرکزی است و بسیاری از خیران در مساجد با انداختن سفره های افطار در این باور و سنت اصیل مشارکت می کنند.

رسم زیبایی که در چند سال اخیر رواج یافته جمع آوری کمک برای آزادی زندانیان با جرایم غیرعمد است که به قداست و معنویت این ماه افزوده است.

غذاهای محلی که اغلب زینت دهنده سفره رمضان روزه داران استان مرکزی است شامل آش رشته، شله زرد، رنگینک، مسقطی، شیربرنج، خرما، فتیر و نان کنجد زده است.

روحانی اعزامی ماه مبارک رمضان به مناطق روستایی استان هر شامگاه بر سفره افطار یکی از اهالی میهمان می شود و روز عید سعید فطر اکثر بزرگان روستا با حاضر شدن در مقابل محل استقرار مبلغ دینی، او را با سلام و صلوات تا مسجد ده مشایعت می کنند.

یکی از سنت های مناطق روستایی این است که در شب آخر ماه رمضان در هنگام غروب آفتاب عده ای بر پشت بام ها می رفتند تا آیین رویت ماه را برگزار کنند، بیشتر اهالی بر این باور بودند که دیدن ماه جدید موجب استجابت دعا است و با خواندن دو رکعت نماز شکر بر بام منزل دعای سلامت و توفیق روزه داری به جای می آوردند.

یکی از مهمترین آیین ماه ضیافت الله، برپایی عید فطر است که با پخش شیرینی و شکلات به استقبال بزرگترین عید معنوی مسلمانان رفته و با برگزاری مراسمی این عید فرخنده را جشن می گیرند.

استان مرکزی با یک میلیون و 414 هزار نفر جمعیت دارای 13 شهرستان و 32 شهر است.

منبع : http://www.irna.ir/